Wiadomości Powsińskie - październik 2009

       Tak o Błogosławionym Arcybiskupie Zygmuncie Szczęsnym Felińskim, którego ciało spoczywa w podziemiach archikatedry św. Jana w Warszawie i którego kanonizacja odbędzie się 11 października, mówił Wielki Prymas Tysiąclecia ks. Kardynał Stefan Wyszyński.
       Błogosławiony Zygmunt Szczęsny Feliński urodził się w 1822 r. w Wojutynie. Wcześnie stracił ojca (1833). Jako młody chłopak udzielał się w Stowarzyszeniu Ludu Polskiego, którego celem było ekonomiczne, oświatowe i moralne przygotowanie Polski na dzień niepodległości. Władze carskie zdekonspirowały związek, tysiące ludzi dostało się do więzienia, setki wywieziono na Syberię, w tym Ewę Felińską - matkę Zygmunta, która należała do ścisłego kierownictwa organizacji.
       Żegnając swoje dzieci mówiła: „Oby wam Bóg dodał siły do zniesienia sieroctwa waszego! ... we wszystkich cierpieniach niech was ta myśl krzepi, że miłosierna ręka Opatrzności ... będzie czuwać nad wami, będzie was podtrzymywać w każdej ciężkiej próbie. Pamiętajcie, że każdy winien się koniecznie przyłożyć swymi zdolnościami do dobra swego kraju, ... nieście sobie nawzajem pomoc, niech miłość i jedność kierują ... waszymi krokami. ... Bogu was polecam, ... Bóg Wszechmogący wszystko przemienić może”.
       Majątek rodziny Felińskich został przez władze carskie skonfiskowany, a sześcioro rodzeństwa pozostało bez dachu nad głową i bez jakiegokolwiek zabezpieczenia materialnego. Ich losem zajęli się krewni i ludzie obcy, a Zygmunt w wieku siedemnastu lat sam musiał myśleć o swej przyszłości. Dostał się pod opiekę Zenona Brzozowskiego (1806-1887), zamożnego obywatela z Podola, i przy jego pomocy finansowej studiował matematykę na Uniwersytecie w Moskwie (1839-1844). Po studiach w celu zdobycia tak zwanej "rangi urzędniczej" odbył praktykę rządową w kancelarii gubernatora w Moskwie, a następnie przez dwa lata pracował u Zenona Brzozowskiego jako sekretarz i pomocnik w administracji jego dóbr oraz pełnił obowiązki sekretarza w Stowarzyszeniu opieki nad Sybirakami. W 1847 r. opiekun wysłał go za granicę, do Paryża, w celu dalszego kształcenia.
       Zygmunt Feliński podczas studiów na Sorbonie zaprzyjaźnił się z poetą Juliuszem Słowackim. W roku 1848 - roku „Wiosny Ludów” - wraz z przyjaciółmi i Słowackim wyruszył do Poznania, gdzie wziął czynny udział w końcowej fazie powstania. Klęska powstania a także śmierć przyjaciela, Juliusza Słowackiego, miały duży wpływ na jego dalsze losy. Panuje przekonanie, że pod wpływem Felińskiego Słowacki jeszcze bardziej zbliżył się do Boga i po przyjęciu sakramentów świętych zmarł na rękach przyjaciela. Ten wieszcz narodowy mówił o swoim przyjacielu Zygmuncie Szczęsnym Felińskim, że stanie się chwałą naszą i że widział nad jego głową jasno świecącą gwiazdę, a u stóp jego rozmodlone tłumy w świątyni.
       W 1851 r. Zygmunt Szczęsny powrócił do kraju i wstąpił do seminarium duchownego w Żytomierzu. Po święceniach kapłańskich i kilkuletniej pracy jako wikariusz w Petersburgu objął katedrę teologii w tamtejszej Akademii Duchownej. Ksiądz Feliński zasłynął w Petersburgu jako wybitny kaznodzieja i spowiednik. Uchodził za człowieka świątobliwego, angażującego się w dzieła charytatywne i wychowawcze Kościoła. Był wrażliwy na ludzkie cierpienie – czuły na los opuszczonych dzieci polskich wygnańców oraz starców pozbawionych opieki. W roku 1857 założył Zgromadzenie Zakonne Sióstr Rodziny Maryi, któremu zlecił opiekę nad dziećmi, chorymi i staruszkami.
       W 1862 r. papież błogosławiony Pius IX mianował go arcybiskupem warszawskim. Stojąc na czele archidiecezji warszawskiej w ciągu dwóch lat m.in. zreformował seminaria i Akademię Duchowną w Warszawie, założył schronisko dla ubogich dzieci, zwołał zjazd duchowieństwa, przygotował materiały do synodu archidiecezji i metropolii warszawskiej. W trosce o rozwój oświaty zobowiązał księży do zakładania szkół elementarnych. Duży nacisk kładł na głoszenie słowa Bożego i katechizację. Polecił kapłanom troskę o trzeźwość Narodu. Popierał ruch franciszkański i sam został tercjarzem. Założył w stolicy sierociniec i szkołę dla ubogich dzieci przy ulicy Żelaznej 97 i oddał je pod opiekę sióstr Rodziny Maryi.
       Jego zasługą było upowszechnienie nabożeństwa majowego ku czci Najświętszej Maryi Panny. W liście pasterskim o nabożeństwie majowym, skierowanym do wiernych Archidiecezji Warszawskiej, pisał: "Jakoż w istocie, co tylko dobrego prawdziwie, co tylko zbawiennego i pożytecznego otrzymujemy, wszystko za pośrednictwem tej Matki Kościoła odbieramy". Można powiedzieć, że jego działania znalazły godny finał po 100 latach, kiedy to podczas Soboru Watykańskiego II, na prośbę biskupów polskich, Papież Paweł VI ogłosił Matkę Najświętszą - Matką Kościoła.
       Jego pragnieniem było, aby nabożeństwa majowe, ożywiające pobożność ludu, "przyczyniły się do wzrostu życia religijnego i moralnego" całego Narodu. Jednocześnie wysuwał "konkretny program pracy", zmierzającej do wykorzenienia wad w społeczeństwie polskim "za pomocą pobożności Maryjnej". Jego apel: "O czcijcie Maryję, strójcie Jej ołtarze w sercach waszych kwiatami niewinności, cnoty, lub przynajmniej łzami pokuty, nawrócenia i szczerej poprawy" - znalazł szeroki oddźwięk w społeczeństwie. Zachęcał do gorącej modlitwy w domach rodzinnych i w środowiskach wiejskich oraz do spełniania dobrych uczynków: "A jeśli zbyt dalekie oddalenie nie dozwala codziennie odwiedzać świątyń Pańskich, to we własnych domach, (...) ustroiwszy wizerunek Przeczystej Dziewicy zielenią, wzywajcie przed nim Jej pomocy i opieki, bo przez Nią Zbawienie na świat przyszło.” Jak Archidiecezja długa i szeroka, w miastach i wsiach, w kościołach i przy ołtarzykach domowych i podwórkowych, przy krzyżach przydrożnych i kapliczkach polnych, rozbrzmiewała Litania Loretańska ku czci Matki Bożej.
       Zdecydowanie przeciwny był wybuchowi nieprzygotowanego, jego zdaniem, powstania styczniowego w 1863 roku. Taka postawa była powodem niechęci do niego wielu zwolenników walki zbrojnej, posądzano go nawet o wysługiwanie się carowi. Te zarzuty bardzo raniły arcybiskupa, który w jednym ze swoich listów  pasterskich zapewniał: „Polakiem jestem, Polakiem umrzeć pragnę, bo tego chce boskie i ludzkie prawo, uważam nasz język, naszą historię, nasze obyczaje narodowe za drogocenną spuściznę po przodkach, którą następcom naszym święcie przekazać powinniśmy, wzbogaciwszy skarbnicę narodową własną pracą”. Po wybuchu powstania stanął w obronie praw Polaków i sprzeciwiał się represjom carskim. Złożył dymisję z Rady Stanu, a w liście do cara Aleksandra II, pisał: „Krew płynie wielkimi strumieniami, a represje zamiast uspokoić umysły, jeszcze bardziej je rozdrażniają. W imię miłosierdzia chrześcijańskiego i w imię interesów obu narodów, błagam Waszą Cesarską Mość, abyś położył kres tej wyniszczającej wojnie. (...) Polska nie zadowoli się autonomią administracyjną, ona potrzebuje bytu niepodległego”.
       Półtora roku później, po upadku powstania styczniowego, został wezwany przez cara do Petersburga, a następnie internowany w Gatczynie. Dawano mu szansę powrotu na sprawowany urząd za cenę wyrzeczenia się kontaktów ze Stolicą Apostolską i poddania się całkowicie pod rozkazy rządu carskiego. Ksiądz Arcybiskup odrzucił tę propozycję. W konsekwencji został zesłany do Jarosławia nad Wołgą w północnej Rosji. Po dwudziestu latach uzyskał wolność bez możliwości powrotu do Warszawy. Mianowany przez Leona XIII arcybiskupem tytularnym Tarsu przeżył dwanaście lat w Dźwiniaczce na terenie diecezji lwowskiej. Zmarł w 1895 r. w Krakowie.
       Pogrzeb arcybiskupa Felińskiego stał się manifestacją narodową. Błogosławiony ks. Józef Pelczar - profesor UJ w Krakowie, późniejszy biskup przemyski - w mowie pogrzebowej powiedział m. in.: "... był to mąż wielkiej pokory i prostoty... Mąż to zarazem wielkiej miłości i wielkiego skupienia ducha, iż prawie ciągle był Bogiem zajęty... Mąż to dziwnego ducha ubóstwa i niezrównanego miłosierdzia, iż jako prawy tercjarz św. Franciszka z Asyżu nie chciał mieć dwóch sukni, a żyjąc skromniutko z jałmużn mszalnych wszystek grosz dawał ubogim i zakładom... ".
       Ciało Arcybiskupa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, pochowane tymczasowo na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, zostało po 2 tygodniach przewiezione do Dźwiniaczki i tam po powtórnym uroczystym pogrzebie złożone na miejscowym cmentarzu. Przez 25 lat tamtejsi mieszkańcy, zarówno Polacy jak Ukraińcy, modlili się o łaski za jego pośrednictwem. Kiedy Polska odzyskała niepodległość, Warszawa rozpoczęła starania o sprowadzenie do Stolicy ciała Arcybiskupa. Udało się to w maju 1920 r., kiedy to trumnę z jego zwłokami złożono uroczyście w podziemiach Katedry Warszawskiej, gdzie spoczywa do dziś. Beatyfikacji Zygmunta szczęsnego Felińskiego dokonał Jan Paweł II w 2002 r. w Krakowie.
       Znamienne słowa wypowiedział o arcybiskupie Felińskim ks. Kardynał Stefan Wyszyński: „Człowiek ten... ustanowił wzór dla pasterzy. Pokazał jak trzeba pracować w nowej rzeczywistości, aby uszanować prawa Narodu, z którego przecież wychodzi i biskup, z ludu wzięty i dla ludu postanowiony w tym, co do Boga należy. [...] Naród patrzy na biskupa i biskup musi być w swej postawie – wyrazisty. [...] Pozostawił... Narodowi i biskupom Metropolii wskazanie granic, których biskup przekroczyć nie może. I wtedy musi powiedzieć: Non possumus...!”
       Nawiązywał tym do słów, które wypowiedział Abp. Feliński i które nadal są aktualne: „Strzeżcie Kościoła Świętego, pilnujcie gorliwie tej świętej wiary naszej, przeciwnościami nie zrażajcie się. (...) Jeśliby was kto namawiał do takiego czynu, którego popełnić się nie godzi bez uchybienia prawom Bożym i prawom Kościoła, odpowiadajcie każdy: Non possumus. (...) Kochajcie się wzajem, żyjcie w jedności i miłości, wspomagajcie się w modlitwie i pracy i módlcie jedni za drugich.” (1863)
       I jeszcze jedno zadanie Bł. Szczęsnego Felińskiego, które zawsze należałoby pamiętać, szczególnie dokonując trudnych wyborów: „Pamiętajcie, że męka i śmierć trwają trzy dni tylko, a Zmartwychwstanie trwa na wieki" (1879).

Męczeństwo księdza Jerzego